Өткен аптада Түркияның мәдениет және туризм министрілігінің шақыртуымен бір топ қазақ журналситері болып Жерорта теңізінің еркесі Антальяға сапарлап барудың сәті түскен-ді.
Әйтсе де, түрік елінің өткен айлармен салыстырғанда індетті біршама ауыздықтағанымен, жаһандық ауқымда өршіп тұрған індеттің кәрі алаңдатпай қоймады: Пандемия жағдайында туризм қаншалықты қауіпсіз?
Туризм демекші, былтыр індет елдің экономикасының 12 пайызын құрайтын туризм секторына ойсырата соққы жасап, табыс әлеуетін 3/2-ге дейін азайтып, қорытынды есепте -12 млрд доллар көлемінде шығынға ұшырапты.
Содан, біршама елдерден оқ басы озық тұрған түрік туризмі бұдан қорытынды шығарып, биыл пандемияға қарамастан былтыр кеткен есені қайтарып, қиындықтарды еңсермекке «қауіпсіз туризм» концепциясын жүзеге асыруға кірісіпті. Туризмнің Түркия үшін стратегиялық маңызға ие екенін ескерсек, түрік ағайынның өткен жылдан тиісті қортынды шығаруы заңды да…
Сапардан бұрын жоғарыдағы сұрақты ұйымдастырушылардан сұрап едім, «Алаңдамаңыз «Қауіпсіз туризм» бағдарламасы түзілген, алаңдауыңызға ешқандай негіз жоқ» деп жауап қатты.
…содан, «қауіпсіз туризм» стратегиясын іс жүзінде көрмекке һәм ең бастысы, көкейдегі «түрік ағайынның бұл тәжірибесі біздің кәдемізге жарар ма екен»?- деген сұрақпен, шабаданымызды түгендеп, жолға шықтық…
***
Олай болса, бұл сапарнамамызда мәртебелі оқырманға естігенімізді емес нақты көргенімізді айтқанды жөн көрдік.
Сапармыздың әлқиссасы ПТР тестін таспырумен басталды. Содан «індеттен таза» деген бір жапрырақ құжатымызды алып, әуежайдағы ығы-жығы жолаушылармен сапырылсып, кедендік бақылаудан «сүрінбей өтіп» Türk Hava Yolları компаниясының ұшағымен Алматыдан тікелей Антальяға ұштық.
Ұшақтамыз…
Жайғасып отырып алғанбыз…
Басқаларын қайдам, 5-6 сағат бойы маска тағу (дағдыланбаған мен үшін) әжептеуір зор шаруа болып шықты. Бір-екі рет маскамды сәл иекке түсіріп едім, қайдан көріп қояғанын қайдам, жолсерік бикеш қасыма жүгіріп келіп, маскамды мығыдап тағуымды өтінді…
Содан, әлгінде ұшаққа кіре берісте компания қызметкерінің қолымызға ұстатқан пакеті есіме түсіп, ашып қарап едім, тап-тұйнақтай етіп оралған жап-жаңа маска мен анисептіктер салынып қойыпты. «Қош» деп қойып, қош иісті ылғалды орамалмен қолымды сүртіп, жаңа масканы тағып жатып борт жақтан естілген анонс еріксіз елең еткізді: «ұзақ уақыт маска тағу қолайсыздық туындатса, арнайы бет қорғағышты қоладана аласыздар»!
***
Бес сағаттай ұшып Антальяға қондық…
Ұшақтан түскеннен соң, кеден қызметкері ә дегеннен төлқұжатымызға мөрді тарсылдатып ұрып шықты да «Хош гелдиниз» деп жымиды.
Әуежайдан шыққан біздерді күтіп алып, микроавтобусқа жайғастырған министрліктің өкілі әрі жолсерігіміз: «Сіздерге кішкене сый-кәдеміз бар» деп, ұлттық нақыштағы бір-бір қоржынды қолымызға ұстатты. Ашсақ, (тағы да) бір бума маска мен қош иісті антисептиктердің бірнеше түрі салынып қойған екен…
Сонсоң, жағалаудағы мейрамханада бізден бір күн бұрын келген қырғыз әріптестерімзбен бас қосып, ақ дастахан басында мәре-сәре болып бір жасап қалдық. Түстеніп алғаннан соң сапарымыздың беташары ретінде порт, жағалауда орын тепекен көне қала мен Ескендір Зұлқарнайынның көзін көрген жәдігерлерімен таныса бастадық…
***
Порт пен қаланың тарихымен танысқаннан соң «The Marmara» қонақүйіне орналастық. Тіркеу (ресепшн) қызметкерлері он кісілік шағын тобымызды он минөтке жеткізбей тіркеп, электронды кілітімізді қолымызға тапсырды. Әрбіріміз жеке-жеке бөлмеге жайғастық. Бөлменің кең терезесінен кербездене толқыған шетсіз де шексіз паң Ақтеңіз яки Жерорта теңізі көрінеді. Паһ! Мен секілді дала баласы үшін теңіз таңсық, беймәлім һәм ғажап дүние! Содан болса керек, әдегеннен сол «ғажапқа» қарай тарттық.
Бірер минөттен соң «беймәлім дүние» үйреншікті мәлімге айналмақ…
***
Жағажай.
Анадайда оншақты адам аквақұралдарды қолтығына қысып алып теңіз бетінде қалықтап, қалқып жүр… Енді біреулері сүңгіп, біреулер балықша жүзіп жүр… Ақ көбігін шашқан толқындардан теңіздің жұмсақ лебі еседі.
Беріректе, жағажай бойы, бес-алты, не болмаса оншақты кісілік топтарға шақтап, әр топты бір-бірінен бөліп, тап-тұйнақтай етіп қойылған жағажай кереуеттерінде теңізге түсіп шыққандар күн қуатын бойларына тартып қыздырынып жатыр…
Жағажайда туристердің қарасы көп-ақ екен. Бірақ, сапырылысып, бір-бірімен иық тіресіп жүрген жан жоқ. Әжетханалар мен жуынатын орындар мұнтаздай тап-таза. Әр жерден қылтиған антисептик құрылғылары көрінеді.
Жағалаудан шығып, қауызға барғанда да ұқсас жағдайдың куәсі болдық: мұнтаздай тазалық һәм жинақылық.
***
Биыл қонақүйдің ас тәртібі де пандемия талаптарына ыңғайланып, едәуір өзгеріске ұшырапты. Таңғы аста асхана қызметкері тағамның түрлерін сіз айтқан мөлшерде ғана табағыңызға салып берді. Бұрынғыдай емес, ысыраптан барынша ада, тағамдар шыны витриналарда ұсынылып, тікелей және жанама қатынасты барынша болдырмауға тырысып баққаны бірден байқалады: қасық-шанышқылар, нан, шекер, тұз, дәмдеуіштер арнайы қаптамаға салынған.
Үстел босаған сәтте тазалықшы қызметкер арнайы (антисептик) сұйықтықпен тазалап шығады ә дегеннен…
Кешкі ас та осыған ұқсас тәртіппен берілді: біздің топ тек өздеріне ғана арналған үстелге жайғасып, тағам түрлері рет-ретімен әр адамға жеке-жеке тартылды…
***
Бағдарлама аясында бірнеше тарихи жерлер мен туристік орталықтарға бардық: Аспендос пен Перге антикалық амфитеатрлары, Аполлон ғибадатханасы, Океанриум, Face2Face көрмесі, Антальяның археологиялық мұражайы, көне Перге мен Сиде қалалары…
Бұл жерлерде де келген туристтерден маскаларын шешпеу қатаң түрде талап етіліп қана қоймай, талаптың орындалуы да қадағаланады екен.
***
Қонақүйдің әкімдік қызметкерлері мен жолсерігімізді сұхбатқа тартып едік, «Қауіпсіз туризмнің» ең басты кепілі азаматтардың жаппай вакцинциядан өтуі» деді. Айтуларынша қазір түрік азаматтарының қырық пайызынан астамы екпе жасатыпты.
Сонсоң, «қоғамдық орындарда масканы шешпеу», «гигиеналық қауіпсіздікті мұқият сақтау» секілді пандемиялық талаптардың мұқият орындалу керектігін тілге тиек етті.
«Қауіпсіз туризм» бағдарламасы аясында қонақүйлер мен туристік орындардың індет талаптарын қатаң орындауын министрлік пен Түркияның қонақүйлер одағы жіті қадағалайды екен. Мысалы, он күнде бір, кейде бір аптада бір рет «ашық» тесксеріс жүргізіп, кейде министрлік қызметкерлері «турист» кейпінде келіп «құпия» түрде тексеріп кетеді екен. Мұндай тексерістердің нәтижесінде пандемиялық талаптардың бұзылғандығы, турист пен тұтынушыға жоғарғы деңгейде сервис көрсетілмегендігі анықталған жағдайда қонақүйлер сөгіс пен айыппұлдан бөлек, арнайы лицензиядан да қағылуы бек мүмкін екен…
***
Түс мезгілінде порт пен жағалауды серуендеу кезінде көптеген мейрамханалар мен қоғамдық тамақтану орындарының бос тұрғанын байқап қалып, сауда-саттықтың мән-жайын білмекке қызметкерлерді сөзге тартып едік, олар «турситердің күннің қызуы қайтқаннан соң лек-легімен келе бастайтынындығын» айтты. Сөзінің жаны бар. Өйткені, басқа елдерді айтпағанда, бүгінде елімізден Түркияға аптасына 52 рейс жасалады екен.
***
Десек те, кей тұстарда ұқсастықтар да жоқ емес.
Мысалы, мұнда біздегі Ashyq-қа ұқсас HES жүйесі ендірілген екен. ДДҰ тарапынан бекітілгендіктен пандемиялық талаптар да бірдей…
Біздіңше, негізгі мәселе, (һәм айырмашылық) жеке азаматтардың пандемиялық талаптарға мән беріп, оны саналы түрде орындауында секілді.
***
Біздің ішкі және сыртқы туризм саласы біз армандаған деңгейеге қалай және қашан жетеді? Туризм елдің негізгі табыс көзіне қашан айналады? Басқасын айтпағанда транспорттық мүмкіндіктер, «турист-тұтынушы орталықты» «жылы жүзді» қатынас-байланыс деңгейі, кешенді саяхат комфорты, сервис деңгейі қашан өз кемеліне жетпек?
Біздіңше, түрік туризмшілерінің пандемия жағдайында туризмнің деңгейі мен сапасын жаңа сатыға көтеру мақатындағы ұмтылыстары іс жүзінде біздің туризмшілерге зор тәжірибе болары анық.
photo: Anara Shaimukhanova
EA-NEWS.KZ
