“1990 жылдың қаңтарының 19-нан 20-на қараған түні КСРО басшылығының бұйрығымен 26 мың адамдық кеңес әскері Баку, Сұмғайыт және Әзербайжанның басқа да қалаларына басып кірді. Бұл әскери араласудың нәтижесінде 147 бейбіт тұрғын қаза тауып, 744-і ауыр жарақатқа ұшырады. Оқиға қазіргі Әзербайжан тарихына «Қаралы қаңтар» деген атпен енді.
Осы қайғылы оқиғаларға дейін 1980 жылдардың аяғындағы Арменияның Әзербайжанға қойған негізсіз аумақтық кінәрат-талаптары, бұрынғы Әзербайжан КСР-ның Таулы Қарабақ автономиялық аймағындағы радикал армяндардың агрессивті сепаратистік әрекеттері, бұл әрекеттерді КСРО басшылығының қолдауы, Арменияның өзінен жүздеген әзербайжандықтардың зорлық-зомбылықпен және аяусыз жер аударылуы – Әзербайжандағы кеңес билігіне қарсы қозғалыстың кеңеюіне серпін берді. Жалпыұлттық қозғалысқа кедергі жасап, әзербайжан халқының жігерін, тәуелсіздікке деген ұмтылысын, еңсесін басу мақсатында кеңес әскері елге басып кірді және халықаралық құқық нормаларын, бұрынғы КСРО және Әзербайжан КСР Конституцияларын өрескел түрде бұза отырып, бейбіт халықты жәбірлеп қырғынға ұшыратты.
Қайғылы оқиғалардан кейін-ақ жалпыұлттық көшбасшы Гейдар Әлиев Әзербайжанның Мәскеудегі тұрақты өкілдігінде бұл айуандықтарды қатаң айыптап баспасөз мәслихатын өткізді, халқымызға жасалған қырғынға саяси баға беріп, кінәлілерді жазалауды талап етті. 1994 жылдың ақпан айында өткізілген Милли Меджлистің арнайы отырысында 1990 жылдың 20 қаңтары күні бейкүнә адамдардың айуандықпен өлтірілуі әскери агрессия және қылмыс ретінде бағаланып, 1994 жылдың наурызындағы талқылаулар нәтижесінде «1990 жылдың 20 қаңтары күні Баку қаласында болған қайғылы оқиғалар туралы» шешім қабылданды. Ал, 20 қаңтар Ұлттық аза тұту күні болып жарияланды.
20 қаңтарда орын алған қасіреттен бері 32 жыл өтті, алайда БҰҰ-ның Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясын, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактіні және басқа да халықаралық құқықтық құжаттарды өрескел түрде бұзу болып табылатын және мәнісі мен ауқымы бойынша ХХ ғасырда жасалған ең қорқынышты қылмыстардың бірі болатын бұл оқиғаға халықаралық саяси-құқықтық баға әлі күнге дейін берілген жоқ.
Жеңімпаз Жоғарғы Бас Қолбасшының басшылығымен батыл, ержүрек Әзербайжан әскері 44 күнге созылған Отан соғысының нәтижесінде еліміздің аумақтық тұтастығын қамтамасыз етті және бүгінгі күні Әзербайжан Республикасы тәуелсіздігінің 31 жылдығында әлемдік қауымдастықтың лайықты, сенімді және жауапты мүшесі болып табылады.
Әзербайжанның тәуелсіздігін, егемендігі мен аумақтық тұтастығын нығайту біздің мемлекеттігіміздің негізі және осы негізге алынған қағидаттарды ұдайы сақтау жолындағы күресіміз мәңгілік болады. Мемлекетіміздің тәуелсіздігі мен тұтастығына қарсы бағытталуы мүмкін кез келген қауіп-қатерге біздің тарап табанды түрде жауап беруді жалғастырады және Әзербайжан халқы мен мемлекетіне қарсы түрлі қылмыстарға кінәлілерді жауапкершілікке тарту үшін барлық қажетті шаралар қабылданады.
Біз Әзербайжанның тәуелсіздігі үшін, сондай-ақ еліміздің егемендігі мен аумақтық тұтастығы үшін жанын беріп, өмірін қиып құрбан болған барлық қаһармандарымызды терең құрметпен және шексіз алғыспен еске аламыз.”
***
“В ночь с 19 на 20 января 1990 года по приказу руководства СССР 26-тысячная советская армия вошла в Баку, Сумгайыт и другие города Азербайджана. В результате этого военного вмешательства 147 мирных жителей были убиты и 744 получили тяжелые ранения. Это событие вошло в историю современного Азербайджана как «Черный январь».
До этих трагический событий необоснованные территориальные претензии Армении к Азербайджану в конце 1980-х гг., агрессивная сепаратистская деятельность радикально настроенных армян в Нагорно-Карабахской автономной области бывшей Азербайджанской ССР, поддержка этой деятельности руководством СССР, насильственная и жестокая депортация сотен азербайджанцев из самой Армении, дали толчок к расширению движения против советской власти в Азербайджане. Чтобы воспрепятствовать общенациональному движению и сломить волю азербайджанского народа, стремление к независимости, советская армия вторглась в страну и учинила массовые расправы над мирным населением, грубо нарушив нормы международного права, Конституции бывшего СССР и Азербайджанской ССР.
Сразу после трагических событий общенациональный лидер Гейдар Алиев провел пресс-конференцию в постоянном представительстве Азербайджана в Москве, резко осудил эти зверства, потребовал политической оценки расправы над нашим народом и наказания виновных. На специальном заседании Милли Меджлиса, проведенном в феврале 1994 года зверское убийство невинных людей 20 января 1990 года было оценено как военная агрессия и преступление и в результате обсуждений в марте 1994 года было принято решение «О трагических событиях, совершенных в Баку 20 января 1990 года». 20 января объявлен Национальным днем траура.
С момента трагедии 20 января прошло 32 года, однако международной политико-правовой оценки этому событию, являющемуся грубейшим нарушением Всеобщей Декларации Прав Человека ООН, Международного пакта о гражданских и политических правах и других международно-правовых документов, являющемуся по своей сути и масштабам одним из самых страшных преступлений, совершенных в ХХ веке, до сих пор не дано.
Под руководством Победоносного Верховного Главнокомандующего Отважная Азербайджанская армия в результате 44-дневной Отечественной войны обеспечила территориальную целостность нашей страны, и в настоящее время Азербайджанская Республика в 31 год восстановления независимости, является достойным, надежным и ответственным членом мирового сообщества.
Укрепление независимости, суверенитета и территориальной целостности Азербайджана является основой нашей государственности, и наша борьба за постоянное отстаивание этих основополагающих принципов является вечной. На любые возможные угрозы, которые могут быть направлены против независимости и целостности нашего государства, нашей стороной и впредь будет дан решительный ответ, и будут предприняты все необходимые шаги для привлечения к ответственности виновных в различных преступлениях против Азербайджанского народа и государства.
Мы с глубоким уважением и благодарностью чтим память всех наших героических шехидов, отдавших свои жизни за независимость Азербайджана, а также за суверенитет и территориальную целостность нашей страны.”
